We komen allemaal voort uit de oerknal

De oerknal is een van de meest fascinerende gebeurtenissen. Daarmee is het heelal begonnen: geschapen in een lichtflits en verder ontwikkeld in een langdurig proces van miljarden jaren. De vraag naar het begin en het ontstaan van alles is een van de meest fundamentele en menselijke vragen, waar wetenschap, filosofie en religie elkaar ontmoeten. Als natuurwetenschapper die deelneemt aan experimenten op CERN in Geneve (bekend van de deeltjesversneller) onderzoek ik de oerknal en probeer de vragen over de werking ervan te beantwoorden.

We komen allemaal voort uit de oerknal: uit de energie, het licht en de materie die toen is gevormd. Kijken we ’s nachts naar de hemel dan reizen we terug in de tijd, zien planeten, sterren en ervaren de grootsheid en schoonheid van de kosmos. Precies deze ervaring is verwoord in het scheppingsverhaal van de bijbel. Het verhaal hoeven we volgens mij niet letterlijk “voor waar” te nemen, maar de grote lijn sluit goed bij aan het moderne wetenschappelijke beeld.

Genesis = Oerknal

In veel scheppingsverhalen is de kosmos eeuwig en onveranderlijk. Het moderne heelal is – net als in Genesis – niet eeuwig en onveranderlijk, maar in een oerknal uit een grote hoeveelheid energie gevormd. De kosmos dijt uit en is dynamisch. Gedurende de oerknal ontstonden uit energie deeltjes-antideeltjesparen. Hierbij wordt volgens Einsteins beroemde formule E=mc2, materie en massa uit energie gemaakt. Dit gebeurt voordurend in het heelal maar ook in versnellers bij de experimenten op CERN.

Dit idee ligt vrij dicht bij de scheppingsidee van Genesis en oude discussies van filosofen en theologen die zelfs over de “schepping uit het niets” spraken. De ontwikkeling van het heelal verloopt in verschillende stadia waarin ruimte en tijd, deeltjes (o.a. quarks, elektronen en protonen), de materiële wereld (atomen, moleculen), sterren, planeten, de aarde, het leven, de planten, vissen, vogels en de mens worden gemaakt. Om dit als een scheppingsproces en evolutie te zien sluit naar mijn mening ook aan bij het Genesisverhaal.

In Casarano kun je de big bang zien

Foto: Miriam van Praagh

Er zijn prachtige afbeeldingen van het scheppingsverhaal gemaakt. Toen ik met vakantie in Puglia was, bezochten mijn vrouw Miriam en ik een kerkje in Casarano met een Byzantijns mozaïek. Daar werden we rondgeleid door een vitale oude heer van rond de negentig, die ons vele prachtige details van het mozaïek uitlegde en begon met: ik zal u de big bang laten zien. Je begrijpt dat ik diep ontroerd was.

Er is een belangrijk punt dat ik nog niet heb aangestipt: de wetenschappelijke vragen waar we geen precies antwoord op weten zoals: hoe kan het dat er zoveel energie beschikbaar was? Was er tijd of ruimte voor de oerknal? Zijn er meerdere oerknallen geweest? Waarom is er materie gevormd en (haast) geen anti-materie? Wat is de aard van de donkere materie in het heelal? Wat veroorzaakt de versnelde uitdijing van het heelal? Wat is de precieze wijze waarop het leven is ontstaan? Niet alleen God maar alles is met de oerknal begonnen. Ik weet niet hoe dit precies in zijn werk ging maar blijf me over dit alles verwonderen.