De laatste dagen van Jezus: Goede vrijdag

De verhalen over de laatste dagen van Jezus staan in de vier evangeliën. In de komende tijd wordt het verloop verteld. Dan kan je het nog even nalezen. Want Pasen vieren zonder van Goede Vrijdag te weten is net zoiets als wel naar de Matthaüs Passion gaan, maar niet aan Pasen doen: je mist de helft. Vandaag: Goede vrijdag.

In de vroege morgen wordt Jezus volgens het evangelie van Johannes eerst voorgeleid aan Annas, de schoonvader van de hogepriester Kajafas. Volgens het evangelie van Matthëus gaat hij direct naar de hoge raad met als voorzitter Kajafas. Er worden verschillende beschuldigingen geuit, maar de beschuldiging dat Jezus zichzelf als zoon van God, en daarmee koning van de Joden zou hebben geprofileerd, is voor zowel de Joodse raad als het Romeinse gezag belangrijk. Waarom?

Voor de Joodse raad hebben die woorden een religieuze betekenis. Immers, de koning van de Joden is de messias de langverwachte door God gezonden en gezegende koning, met wie het koninkrijk van vrede en gerechtigheid begint. Zij vinden het godslastering als Jezus zichzelf als de messias zou zien, en daarop staat volgens Leviticus de doodstraf. Voor het Romeinse gezag klinken de woorden ‘koning der Joden’ als een directe politieke bedreiging. Immers, er is maar één baas en dat is keizer Augustus. Dezelfde beschuldiging ‘koning der Joden’ heeft dus voor de verschillende gezagsdragers (de Joodse raad en het Romeinse gezag) een verschillende maar zwaarwegende betekenis.

Overgebracht naar Pilatus

De Joodse raad heeft niet de bevoegdheid om de doodstraf uit te laten voeren. Daarom wordt Jezus in de vroege ochtend overgebracht naar Pilatus, de Romeinse gezagvoerder ter plaatse. Volgens Lucas laat Pilatus Jezus overplaatsen naar Herodes, omdat Herodes gezagvoerder is over Galilea, het gebied waar Jezus rondtrok. Maar Herodes, geïrriteerd omdat Jezus niks zegt, stuurt Jezus, omkleed met een koningsmantel, weer terug naar Pilatus. Pilatus kan als Romein niet navoelen waarom de Joden zo fel zijn over het optreden van Jezus, maar hij is huiverig om een oordeel uit te spreken. Hij wil zijn handen er vanaf houden.

Volgens de evangelisten nam Pilatus zijn toevlucht tot het gebruik om met Pesach een gevangene vrij te laten. Dat gebruik is in geen andere buitenbijbelse geschriften bekend. Hij laat het volk kiezen tussen Jezus en Barabbas, een misdadiger. Maar het volk is door het dolle en schreeuwt ‘Laat Barabbas vrij en Jezus kruisigen’. Nu kan Pilatus er niet meer om heen. Om het volk te laten zien dat hij er niets mee te maken wil hebben, laat hij een kom water brengen en wast zijn handen in onschuld.

Onderweg naar Golgota

Jezus wordt gemarteld en daarna trekken de soldaten hem een purperen mantel aan als een koning en zetten hem een kroon van doorntakken op zijn hoofd. Ze geven hem een riet in handen alsof het een scepter is en slaan hem daarmee later op het hoofd. Daarna wordt hij weggevoerd naar de plaats buiten de stad waar misdadigers gedood werden: Golgota, schedelplaats. Onderweg naar Golgota bezwijkt Jezus onder het zware kruis en soldaten dwingen een voorbijganger, Simon van Cyrene, om de dwarsbalk van het kruis te dragen. De staande balk stond al op de schedelplaats. Cyrene was een kustplaats in Noordafrika: een buitenlander komt Jezus hier te hulp.

Op de schedelplaats wordt Jezus ontkleed en gekruisigd tussen twee misdadigers. Het beeld dat wordt geschetst volgt psalm 22 en psalm 69. Om zijn kleren wordt gedobbeld, de honden staan onder het kruis. Omstanders maken hem belachelijk maar als één van de misdadigers de algemene hoon bevestigt en meedoet roept de ander hem tot de orde: ‘Deze man heeft niks gedaan, hij is onschuldig’. Een crimineel verdedigt Jezus. Op een afstandje staan een paar vrouwen te kijken.

Mijn God, waarom hebt gij mij verlaten?

Na een paar uur is het sterven nabij en Jezus citeert de eerste regel van psalm 22 in zijn spreektaal, het Aramees, ‘eli eli lama asabtani’: mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten. Er wordt aangenomen dat Jezus Aramees sprak maar de evangeliën zijn in het Grieks geschreven. Psalm 22 begint in wanhoop, ontreddering en verdriet maar eindigt in vertrouwen en met hoop op een nieuwe tijd. Het is één van de vier psalmen die die plotselinge omslag kent. Er wordt aangenomen dat met het reciteren van de eerste regel niet zozeer die ene regel als wel de hele psalm wordt aangehaald. Dan zou de uiting van Jezus aan het kruis geen uiting van wanhoop en teleurstelling zijn maar van vertrouwen, precies het tegenovergestelde. De omstanders zijn opgeschrikt door de kreet van Jezus en geven hem op een spons wijn met azijn of met gal vermengd te drinken. Want misschien is het Elia, Elia de profeet gaat immers vóór de messias uit. Dus als Elia komt hebben zij het toch mis gehad! Maar Jezus geeft de geest en sterft. Het is 3 uur ‘s middags.