“Zoeker, wat geloof je?”
Geschreven door Sabine du Croo
Op 6 november verdedigde Hans le Grand aan de VU zijn proefschrift: Searching in Face of Mystery: A theology based on the methodology of Gordon Kaufman. Tevens verscheen er die dag een Nederlandse populairwetenschappelijke versie van dit proefschrift, God? Zoeker, wat geloof je? Waar gaat het om in le Grands werk?
Er zijn boekenkasten volgeschreven over christelijke systematische theologie. Het gaat over vragen zoals: wat geloven christenen? en: waarom? Voor veel mensen is de christelijke identiteit echter niet meer iets waar ze zich aan committeren. Ze laten zich inspireren door verschillende tradities en kiezen niet exclusief voor één daarvan. Dit soort zoekers vind je vooral buiten de kerken, maar ook binnen vrijzinnige tradities komt het veel voor. Onderzoek heeft aangetoond dat tegenwoordig in landen als Nederland, Duitsland en Amerika meer dan een kwart van de bevolking zich door meer dan één religieuze traditie laat inspireren.
Religieus zoeken
Hans le Grand is zo’n zoeker en stelt zichzelf systematische vragen maar dan vanuit het perspectief van de religieuze zoeker: wat gelooft een religieuze zoeker en waarom?
Is er een onderliggend gedachtengoed onder religieus zoeken? Voor remonstranten is dit een interessant boek, omdat hij religieus zoeken als een bijzondere, eigentijdse manier van vrijzinnig geloven ziet en ons uitnodigt daar op een nieuwe manier over na te denken.
De theologische methode die le Grand gebruikt is afkomstig van Gordon Kaufman. Kaufman is een Amerikaans vrijzinnig doopsgezind theoloog die in het boek In Face of Mystery kleine geloofsstappen voorstelt hoe je van een agnostisch startpunt komt tot een onderbouwd eigentijds christelijk geloof. In zijn werk daagt Kaufman mensen van andere geloofstradities uit om hetzelfde te doen voor hun traditie. Le Grand gaat deze uitdaging aan vanuit zijn religieus zoekersgeloof.
Committeren als gelovige
In de loop van het boek behandelt le Grand onderwerpen zoals ethiek, mensbeeld, wereldbeeld, uiteindelijke werkelijkheid, waarheid, spirituele groei en diversiteit van religies. Voor een aantal van deze onderwerpen doet le Grand voorstellen. Dit leidt tot zes geloofsstappen waaraan de zoeker zich volgens hem zou moeten kunnen committeren. De eerste vijf stappen gelden voor alle vrijzinnigen, en zullen dus door remonstranten over het algemeen wel te onderschrijven zijn. Ze gaan over een commitment aan een progressieve en ecologische ethiek en een keuze voor bepaalde concepten van spirituele groei en waarheid die de verschillende religieuze en wijsheidstradities overstijgen. De zesde stap gaat over de reden om je niet aan één traditie (b.v. de christelijke) te committeren, en daar kan het voor remonstranten spannend worden.
Daarnaast stelt Le Grand voor om een aantal theologische onderwerpen heel bewust open te laten. Dat geldt bijvoorbeeld voor het onderwerp Uiteindelijke werkelijkheid. Als je bij zo’n onderwerp exclusief kiest voor b.v. God en tegen leegte, zo betoogt hij, dan verlies je de wijsheid die besloten ligt in atheïstische en boeddhistische wijsheidstradities. Als je als religieuze zoeker zoveel mogelijk alle menselijke wijsheid serieus wilt nemen, kun je je beter van zulke keuzes onthouden en beslissingen ten aanzien van deze onderwerpen open laten. Over hoe je je dan toch kunt laten inspireren door deze tegenstrijdige inzichten, gaat het laatste deel van het boek: de bekende driehoek van Escher, die ook op de kaft van het boek is afgebeeld wordt daarbij gebruikt als een metafoor om met tegengestelde inzichten uit de religieuze tradities om te gaan.
Een toegankelijk boek
De Nederlandstalige, populairwetenschappelijk versie is een toegankelijk boekje waarin telkens in kleine hoofdstukjes van twee bladzijden theologische vragen vanuit een radicaal vrijzinnig perspectief in eenvoudige taal worden besproken. Het vormt een interessante uitdaging voor de remonstrantse traditie en is daarom ook geschikt voor bijvoorbeeld een leeskring. Zijn geloofsstappen helpen ons te formuleren wat wij geloven als vrijzinnigen, maar kunnen we ons tot het eind herkennen in zijn religieuze-zoekersgeloof?
Hans le Grand, God? Zoeker, wat geloof je? Uitgeverij Van Warven, 2024. 160 pagina’s. Prijs €15,95. ISBN 9493288919.
